Lĩnh Nam chích quái (chữ
Hán: 嶺南摭怪; có
nghĩa là "Chọn lựa những chuyện quái dị ở đất Lĩnh Nam". Có sách chép
là Lĩnh Nam trích quái, là một tập hợp các truyền thuyết và cổ tích dân gian
Việt Nam được biên soạn vào khoảng cuối đời nhà Trần.
Trong Lĩnh Nam chích quái
(bản cổ, gồm 22 truyện) có những truyện thần thoại thời thái cổ như Truyện họ
Hồng Bàng, Truyện Tản Viên, Truyện Đổng Thiên Vương...; có những truyện là sự
tích thời Bắc thuộc như Truyện Việt tỉnh (Giếng Việt), Truyện Nam Chiếu...; có
những truyện là thần tích thời Lý-Trần như Truyện Từ Đạo Hạnh và Nguyễn Minh
Không, Truyện Hà Ô Lôi... Lại có truyện hoặc gắn với nguồn gốc dân tộc Việt như
Truyện họ Hồng Bàng, Truyện Ngư tinh, Truyện Hồ tinh, Truyện Mộc tinh...; hoặc
có liên quan với những phong tục tập quán lâu đời của dân tộc Việt như Truyện
bánh chưng, Truyện trầu cau...; hoặc có liên quan với những di tích văn hóa cổ
đại của dân tộc Việt như Truyện rùa vàng, Truyện hai thần Long Nhãn và Như
Nguyệt...; hoặc có liên quan với những nhân vật lịch sử như Truyện Từ Đạo Hạnh
và Nguyễn Minh Không, Truyện Dương Không Lộ, Nguyễn Giác Hải,...
Theo GS. Nguyễn Huệ Chi,
Lĩnh Nam chích quái chủ yếu có nguồn gốc ở Việt Nam, nhưng do ảnh hưởng của sự
giao lưu văn hóa giữa các dân tộc, nên có một số truyện có nguồn gốc hoặc chịu
ảnh hưởng từ nước ngoài. Như Truyện Giếng Việt chịu ảnh hưởng của truyện Trung
Quốc, Truyện Dạ Xoa Vương chịu ảnh hưởng của văn hóa Chiêm Thành...Mặc dù vậy,
tác phẩm vẫn có một ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng ý thức quốc gia dân
tộc Việt...Đặc biệt, Lĩnh Nam chích quái có nhiều truyện mang những tư tưởng,
tình cảm rất phóng khoáng. Quả đây là tấm gương phản chiếu đời sống tinh thần ở
một thời kỳ mà mối quan hệ đạo lý giữa người với người còn cởi mở, chưa bị
những khuôn sáo, tín điều gò bó quá chặt chẽ. Lại có những truyện chịu sự hạn
chế của ý thức hệ phong kiến, nhất là các truyện do các soạn giả đời sau thêm
vào. Song nhìn chung, toàn bộ tập truyện vẫn thấm nhuần một tinh thần nhân đạo
chủ nghĩa của văn học dân gian. Có thể ít nhiều thấy được ở đó thái độ yêu ghét
của nhân dân: yêu chính nghĩa, ghét phi nghĩa, yêu điều thiện, ghét điều ác, đề
cao những mối quan hệ tốt đẹp thủy chung giữa người và người
Đăng nhận xét